Maria Salomea Skłodowska-Curie^{[1][uwaga 1]} (ur. 7 listopada 1867 w Warszawie, zm. 4 lipca 1934 w Passy) – fizyczka i chemiczka polskiego pochodzenia. Większość życia spędziła we Francji, tam też rozwinęła swoją karierę naukową. Prekursorka nowej gałęzi chemii – radiochemii. Do jej dokonań należą: opracowanie teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch nowych pierwiastków – radu i polonu. Pod jej osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu. Do dziś pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych^[2].

umysł

"Kiedy się weźmie pod uwagę, jak powszechnym stanem jest choroba, jak potężne zmiany duchowe niesie z sobą, jak zdumiewające wraz z przyćmieniem świateł zdrowia otwierają się przed nami krainy (...), naprawdę dziwi, że nie zajęła wraz z miłością, orężem i zazdrością miejsca pośród głównych tematów literatury". Tak rozpoczęła Wirginia Wolf swój słynny esej "O chorowaniu". Co prawda przez 85 lat, jakie upłynęły od jego publikacji, walory choroby jako tematu stały się bardziej doceniane, jednak odnoszę wrażenie, że wśród książek o tej tematyce przeważa literatura faktu - osobistego wyznania. Nawet wśród zawodowych pisarzy. Tak jakby trzeba było samemu serio zachorować, by dostrzec, że choroba dostarcza niesamowitego napędu, że ma swoją własną narrację i dramaturgię, a często też gotową puentę.

"Upojony chorobą. Zapiski o życiu i śmierci" Anatole'a Broyarda to książka w tej kategorii szczególna i wybitna. Autor, znany krytyk literacki, recenzent "New York Times Book Review", bez żadnego uprzedzenia ze strony organizmu dowiaduje się, że ma zaawansowanego raka prostaty. Od tego momentu do dnia śmierci upłynie zaledwie 14 miesięcy. Przez ten czas będzie się przyglądał swej chorobie, analizował ją, krytykował, wyśmiewał, dyskredytował, narzucał jej własny styl - chciałoby się powiedzieć, że ją "recenzował". Opowieść o umierającym na zanik mięśni nastolatku, który przed śmiercią poprosił ojca, by ułożył go w "zuchwałej pozycji", Broyard kwituje: "Chciałbym więc pisać zuchwale, zagrożenie śmiercią powinno wyostrzać dowcip". Pisze więc zuchwale, bez emocjonalnego wywnętrzania się, łzawych kawałków, taniego sentymentalizmu.

Nie dopuszcza, by choroba odebrała mu tożsamość.

Pozostaje krytykiem, tyle że pośród omawianych przez niego dzieł coraz częściej pojawiają się te o chorobie, umieraniu i śmierci (żona Broyarda włączyła je do nieukończonej książki męża, dokładając też piękny esej, jaki lata wcześniej napisał o umieraniu swego ojca).

I pozostaje mężczyzną. "Kiedy rak zagroził mojej seksualności - wyznaje - umysł natychmiast dostał erekcji". Nie sprawdza się zapowiedź lekarzy, że na skutek kuracji hormonalnej zaniknie mu libido. "Mój popęd seksualny nie zależy wyłącznie od prostaty, lecz jest także sprawą wyobraźni, wspomnień, postrzegania siebie, mojego uwielbienia dla kobiet i afirmacji życia" - tłumaczy, i dodaje, że o udanym seksie nie może przesądzać mechanika.

Rak to "wielkie przyzwolenie, rozgrzeszenie, zgoda - pisze. - Jeśli człowiek chce być romantyczny czy wręcz szalony, to nic złego. Przez całe życie trzeba było trzymać obłęd na wodzy, ale w chorobie można sobie pofolgować i pozwolić mu się objawić w całej jaskrawości".

On jednak sobie nie folgować i umierał tak, jak żył: w pełnym intelektualnym rynsztunku, do końca recenzując styl własnego umierania ("umierający sam musi zdecydować, czy chce odchodzić taktownie"). Trzy miesiące przed śmiercią na seminarium z etyki medycyny na wydziale lekarskim Uniwersytetu Chicagowskiego wygłosił oryginalny odczyt "Pacjent bada lekarza".

Przy okazji chciałabym odnotować, że wydawnictwo Czarne stworzyło specjalną serię - Przez Rzekę - dla książek o chorowaniu i tam właśnie ukazały się "Zapiski" Broyarda

 

POolska prezydancja kulturalna

...Kultura dla zmiany społecznej", a otworzy go wystąpienie wybitnego socjologa prof. Zygmunta Baumana, który będzie mówił na temat...zasiądą m.in. kompozytorzy Arvo Pärt, Krzysztof Penderecki, pisarze Tadeusz Różewicz, Umberto Eco, Amos Oz, filozof Peter...reżyserzy Andrzej Wajda i Alan Parker oraz Vaclav Havel, pisarz i pierwszy prezydent demokratycznej Republiki Czeskiej. Obradom...

Książkowy antyfeminizm

czcić wielkich pisarzy, zamiast ich...wszystko, co najwybitniejsi pisarze napisali...czcić wielkich pisarzy, zamiast ich czytać...Lalce", najwybitniejszej polskiej powieści...poglądy samego pisarza od dzieła...wykształconych pisarzy. "Nie...Dziadów" najwybitniejszy polski dramat...intelektualista i wybitny pisarz niewątpliwie...wielkiego pisarza przed Krasińskim...z wieloma pisarzami, którzy...pamiętać, że pisarze nie są z Marsa

Cała Polska sprzedaje swoich pisarzy

...wielka tradycja literacka? 13 grudnia 1981 r. dramaturg i pisarz Janusz Głowacki bawił w Londynie. Jak wspomina w książce...chwili zamieniłem się z nikomu nieznanego prowincjonalnego pisarza w zupełną znakomitość (...). Dziennikarze ustawili...najbardziej wpływowe rynki na świecie. I najtrudniejsze dla pisarzy europejskich. Gdy już się na nich zaistnieje, zainteresowanie wydawców...bywa, że bez wiedzy autora. Wyjątkami sa bardzo znani pisarze, jak Umberto Eco, z którym negocjuje się każdą zmianę...jednego reportażysty z Polski. Najważniejsi są jednak wybitni tłumacze, czyli ambasadorzy naszego języka za granicą

...literacki dla ukraińskich pisarzy. Nagroda im. Josepha Conrada...literacki dla ukraińskich pisarzy. Nagroda im. Josepha Conrada...literackiej dla ukraińskich pisarzy jest dodatkowym sposobem na pogłębienie...Korzeniowski. Był brytyjskim pisarzem polskiego pochodzenia, tworzącym...wątkach autobiograficznych. Do najwybitniejszych powieści należą: "Lord...

Obama pisarzem

...sprzedaży książka dla dzieci opowiadająca o wybitnych postaciach z historii Stanów Zjednoczonych...sprzedaży książka dla dzieci opowiadająca o wybitnych postaciach z historii Stanów Zjednoczonych...My Daughters) zawiera opowieści o 13 wybitnych Amerykanach, m. in. pierwszym prezydencie

Zmarł wybitny eseista i pisarz Zygmunt Kubiak

z miłością opisywał naznaczony cyprysami włoski krajobraz, innym razem grecką surowość. Przez lata chętniej sięgał do pisarzy łacińskich, potem zanurzał się w Grece. To od Greków, z tragedii i z mitu zaczerpnął swoją lekcję pesymizmu, która naznaczyła...

życie prywatne

Bratem Małgorzaty Musierowicz jest Stanisław Barańczak, poeta i tłumacz. Mężem pisarki jest od 1968 Bolesław Musierowicz - architekt wnętrz, którego poznała podczas studiów na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu. Mają czworo dzieci oraz kilkoro wnucząt. Autorka przez lata mieszkała na poznańskich Jeżycach, obecnie mieszka w miejscowości niedaleko Poznania.

Małgorzata Musierowicz

Małgorzata Musierowicz ukończyła VII Liceum Ogólnokształcące im. Dąbrówki w Poznaniu oraz Akademię Sztuk Pięknych w Poznaniu. Z zawodu grafik. Pisywała felietony do Tygodnika Powszechnego, które później zostały wydane w formie trzech książek pod tytułem: Frywolitki, czyli ostatnio przeczytałam książkę!!!.
Debiutowała w połowie lat 70. XX w. powieścią Małomówny i rodzina, wkrótce potem rozpoczęła cykl humorystycznych powieści Jeżycjada, zwany tak od nazwy poznańskiej dzielnicy Jeżyce, w której mieszkają jego bohaterowie. Musierowicz napisała także wiele książek dla młodszych dzieci. Na motywach powieści Kłamczucha powstał film o takim samym tytule, a na podstawie Kwiatu kalafiora i Idy sierpniowej zrealizowano film ESD. Oba filmy reżyserowała Anna Sokołowska.
W 1982 roku na Listę Honorową im. Hansa Christiana Andersena wpisano Kwiat kalafiora. Za swoje książki Małgorzata Musierowicz otrzymała wiele nagród, m.in. za drugą, Kłamczuchę, przyznano jej Złote Koziołki. Jej książka pt. Noelka została wpisana na polską listę Międzynarodowej Izby ds. Książek dla Młodych (IBBY).
Na wniosek dzieci została Kawalerem Orderu Uśmiechu w 1994 roku.
W 2008 roku została odznaczona Medalem Polskiej Sekcji IBBY za całokształt twórczości.
Jej powieści zostały przetłumaczone na wiele języków, m.in. na japoński (Opium w rosole, Dziecko piątku, Nutria i Nerwus, tłum. Kazuko Tamura), czeski, szwedzki (tłum. Lennart Ilke), węgierski, niemiecki i słoweński

Bolesław Prus

Dzieciństwo i młodość

Dzieciństwo i młodość [edytuj]
Urodził się 20 sierpnia 1847 roku o godzinie 23:00^[1] w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie, w rodzinie Antoniego Głowackiego, dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach (swój późniejszy pseudonim literacki Aleksander Głowacki zaczerpnął z nazwy rodowego herbu Prus I), oraz Apolonii z Trembińskich. Osierocony w wieku 3 lat przez matkę, a w wieku lat 9 przez ojca, przeszedł pod opiekę babki Marcjanny Trembińskiej mieszkającej w Puławach. Po jej śmierci zamieszkał u ciotki Domiceli z Trembińskich Olszewskiej w Lublinie, gdzie uczęszczał do Powiatowej Szkoły Realnej (przez 4 lata od roku 1857). Następnie znalazł się w Siedlcach (1861) pod opieką starszego o 13 lat brata Leona Głowackiego, pracującego jako nauczyciel historii. Wraz z bratem przeprowadził się w 1862 roku do Kielc, gdzie rozpoczął naukę w gimnazjum.

Plebania w Hrubieszowie, w której urodził się Bolesław Prus

Tablica na plebanii, w której urodził się B.Prus

Pod wpływem starszego brata Leona, działacza frakcji "Czerwonych", Aleksander Głowacki w roku 1863, mając 16 lat, przerwał naukę w gimnazjum i wziął udział w powstaniu styczniowym. 1 września został ranny podczas potyczki we wsi Białki, oddalonej o 4 km od Siedlec. Dostał się do rosyjskiej niewoli, jednak ze względu na młody wiek oraz dzięki wstawiennictwu ciotki, po wyjściu ze szpitala pozwolono mu wrócić do Lublina i zamieszkać z rodziną. 10 stycznia 1864 roku opublikowano w "Kurierze Niedzielnym" jego wiersz Do Pegaza, podpisany pseudonimem Jan w Oleju^[2].
20 stycznia 1864 roku Głowacki został aresztowany za udział w powstaniu. Od stycznia do kwietnia przebywał w więzieniu na Zamku Lubelskim oraz w budynku koszar (dzisiaj gmach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego). Sąd wojskowy pozbawił go szlachectwa, a także oddał pod opiekę wuja Klemensa Olszewskiego, gdyż opiekujący się dotychczas młodszym bratem Leon Głowacki cierpiał na nieuleczalną chorobę psychiczną. Po zwolnieniu z więzienia Aleksander kontynuował naukę w lubelskim gimnazjum, które ukończył ostatecznie 30 czerwca 1866 roku z wynikiem celującym. Interesowały go studia w Petersburgu, na które nie mógł sobie jednak pozwolić z powodów finansowych. Tak więc w październiku wstąpił do Szkoły Głównej w Warszawie na Wydział Matematyczno-Fizyczny. W Warszawie, zdany na własne siły, zarabiał na studia jako guwerner i korepetytor, co nie przynosiło jednak znacznych zysków. W wolnych chwilach pisywał listy do "Kuriera Świątecznego", które wciąż podpisywał pseudonimem Jan w Oleju. Trudności materialne sprawiły, że będąc na trzecim roku zmuszony był przerwać studia (1869). Następnie przeniósł się do Puław, gdzie podjął naukę na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, jednak już we wrześniu 1870 roku wrócił do Warszawy, gdyż popadł w konflikt z jednym z rosyjskich profesorów.
Próbował różnych zawodów, dzięki którym mógłby zarobić na życie; był m.in. fotografikiem, ulicznym mówcą, ślusarzem w fabryce Lilpopa i Raua. W roku 1871 przetłumaczył i napisał streszczenie dzieła angielskiego filozofa Johna Stuarta Milla Logika. Po raz pierwszy spróbował też sił jako dziennikarz

Bolesław Prus

Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki herbu Prus (ur. 20 sierpnia 1847 w Hrubieszowie, zm. 19 maja 1912 w Warszawie) – polski pisarz, prozaik, nowelista i publicysta okresu pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel i popularyzator wiedzy, działacz społeczny, propagator turystyki pieszej i rowerowej.

Adam Mickiewicz

Adam Bernard Mickiewicz herbu Poraj (ur. 24 grudnia 1798 w Zaosiu lub Nowogródku^[1][2][3], zm. 26 listopada 1855 w Konstantynopolu) – polski poeta, działacz i publicysta polityczny. Obok Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego uważany za największego poetę polskiego romantyzmu (grono tzw. Trzech Wieszczów) oraz literatury polskiej w ogóle^[4][5], a nawet za jednego z największych na skalę
Adam Mickiewicz był synem Mikołaja Mickiewicza herbu Poraj, adwokata sądowego w Nowogródku i komornika mińskiego oraz Barbary z Majewskich, córki ekonoma z pobliskiego Czombrowa.
W latach 1807–1815 uczęszczał do dominikańskiej szkoły powiatowej w Nowogródku. W 1812 miały miejsce dwa ważne wydarzenia w jego życiu: 16 maja umarł jego ojciec, a nieco później przez Nowogródek przeszły wojska Napoleona, maszerujące na Moskwę. Miasto Mickiewicza opanowała atmosfera radości i nadziei na koniec niewoli, jednak kilka miesięcy później ta sama Wielka Armia napoleońska wróciła rozbita i pokonana przez Rosjan.
W 1815 Mickiewicz wyjechał do Wilna w celu podjęcia studiów. Studiował nauki humanistyczne na Uniwersytecie Wileńskim – czołowej uczelni dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Studia podjął na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych, uczęszczając jednocześnie na wykłady Wydziału Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Ciężka sytuacja materialna rodziny po śmierci ojca skłoniła go do podjęcia nauki w uniwersyteckim Seminarium Nauczycielskim, co gwarantowało później zatrudnienie w szkołach carskich. Studia ukończył w 1819 ze stopniem magistra^[12].
W okresie studiów w październiku 1817 wespół z Tomaszem Zanem i grupą przyjaciół założył Towarzystwo Filomatów, organizację na wzór wolnomularski, która z czasem przekształciła się w spiskową organizację narodowo-patriotyczną. Związek Filomatów, nieco później założony Związek Filaretów oraz Promieniści służyły organicznej pracy edukacyjno-patriotycznej polskiej młodzieży wileńskiej tamtego okresu. Organizacje te w 1822 roku liczyły już ponad 200 członków^[13]. Ich aktywność, cele i coraz wyraźniejsze proniepodległościowe aspiracje nie uszły czujnej uwadze carskich służb policyjnych. Okres końca lat dwudziestych XIX wieku był też świadkiem niespełnionej wielkiej młodzieńczej miłości Mickiewicza do Maryli Wereszczakówny z Tuhanowicz w powiecie nowogródzkim. Młoda Maryla pochodziła z zamożnej i wpływowej szlachty litewskiej, zaś młody Adam ze szlachty zaściankowej. Mimo ich wzajemnego uczucia i przyjacielskich stosunków Mickiewicza z rodziną Maryli, rodzice wymogli na niej wypełnienie wcześniej zawartych zaręczyn z hr. Puttkamerem. Ślady tej niezrealizowanej miłości znaleźć można w znanych Więzienie, zesłanie i emigracja

Tablica ku czci Mickiewicza na rynku w Kownie

W 1819 rozpoczął pracę jako nauczyciel w Kownie, gdzie mieszkał do 1823 roku. Podczas pobytu w Kownie napisał rozprawę, za którą w roku 1822 otrzymał tytuł magistra filozofii. Wówczas też został zainicjowany w stopniu czeladnika do masonerii^[14]. W 1823 roku został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. W latach 1824–1829 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. W Rosji zetknął się ze środowiskiem przyszłych dekabrystów; poznał też Aleksandra Puszkina, Bestużewa, Rylejewa.
Cały okres patriotycznej młodości wileńsko-kowieńskiej i zesłania w głąb Rosji zaowocowały później, napisanymi podczas pobytu w Dreźnie, Dziadami cz. III. Szczególnie końcowy Ustęp Dziadów części III (Do przyjaciół Moskali) miał charakter osobisty. Mickiewicz zwrócił się w nim bezpośrednio do poznanych w Rosji dekabrystów oraz przypuszczalnie Aleksandra Puszkina^[15].
Następnie Mickiewicz podróżował po Europie – początkowo w 1829 roku udał się do Niemiec, potem do Włoch i Szwajcarii. W 1831 roku przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego, lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie do roku 1832.
wierszach Mickiewicza: Do M... i Do przyjaciół.
europejską^[6]. Określany też przez innych, jako poeta przeobrażeń^[7] oraz bard słowiański^[8]. Członek Stowarzyszenia Filomatów, mesjanista związany z Kołem Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego. Jeden z najwybitniejszych twórców dramatu romantycznego w Polsce^[9], zarówno w ojczyźnie jak i w Europie zachodniej porównywany do Byrona i Goethego^[10][11]. W okresie pobytu w Paryżu był wykładowcą literatury słowiańskiej w Collège de France. Znany przede wszystkim jako autor ballad, powieści poetyckich, dramatu "Dziady" oraz epopei narodowej "Pan Tadeusz" uznawanej za ostatni wielki epos kultury szlacheckiej w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.Pobyt w Paryżu

Portret Mickiewicza autorstwa Joachima Lelewela

Z Drezna udał się do Paryża, gdzie osiadł na stałe i spędził ponad 20 lat życia. W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci – córki Marię i Helenę oraz czterech synów: Władysława (1838–1926), Józefa (1850–1938), Aleksandra oraz Jana.
W Paryżu nawiązał współpracę z działaczami emigracyjnymi, pisał artykuły i pisma publicystyczne. W latach 1839–1840 był profesorem literatury łacińskiej w szwajcarskiej Lozannie, a w 1840 roku objął katedrę języków słowiańskich w Collège de France, gdzie wygłosił tzw. prelekcje paryskie. Na wykłady Mickiewicza uczęszczało wielu znanych twórców, działaczy i myślicieli, w tym George Sand^[16]. W latach 1841–1844 był prezesem Wydziału Historycznego Towarzystwa Literackiego w Paryżu^[17]. Ze względu na pozycję społeczną i aktywność w polskich środowiskach patriotycznych Adama Mickiewicza uznaje się powszechnie za czołowego reprezentanta tzw. Wielkiej Emigracji.
W Paryżu zaprzyjaźnił się z fotografem Michałem Szweycerem, oraz w roku 1841 związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu – Andrzejem Towiańskim i został jego głównym propagatorem oraz przywódcą założonego przez Towiańskiego Koła Sprawy Bożej. W 1844 roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów (wychwalanie Napoleona) oraz propagowania towianizmu. W swoich wykładach głosił poglądy jawnie antykatolickie (Wykład IV) – krytykował Kościół katolicki za sprzeniewierzenie się zasadom chrześcijaństwa. W 1847 Mickiewicz zerwał stosunki z Towiańskim.
W czasie Wiosny Ludów (1848) utworzył we Włoszech legion polski. Po powrocie do Paryża został współzałożycielem i redaktorem pisma Trybuna Ludów (Tribune des Peuples). Na skutek interwencji ambasady rosyjskiej w Paryżu, pismo zamknięto za głoszenie radykalnych poglądów społecznych. Restauracja Drugiego Cesarstwa Francuskiego prawdopodobnie rozpaliła nadzieje Mickiewicza na konflikt z autokratyczno-despotyczną Rosją i ponowne zainteresowanie się Europy sprawą Polski. Jego ostatni utwór jest przypuszczalnie napisaną po łacinie odą na cześć Napoleona III.
W 1851 został poddany nadzorowi policyjnemu. Od 1852 pracował w Bibliotece Arsenału.Ostatnie lata życia

Adam Mickiewicz z Sadykiem Paszą w Turcji, akwarela Juliusza Kossaka

Tymczasowe miejsce pochówku Adama Mickiewicza w Stambule

We wrześniu 1855 roku, podczas wojny krymskiej, wyjechał do Konstantynopola, aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z Żydów tzw. Legion Żydowski do walki z carską Rosją. Zmarł nagle podczas epidemii cholery (prawdopodobnie na tę chorobę, choć ostatnio coraz częściej mówi się, że mógł zostać otruty arszenikiem^[18] lub doznać wylewu krwi do mózgu). Jego ciało zostało przewiezione do Paryża i w 1855 pochowane na cmentarzu des Champeaux w Montmorency, a w roku 1890 przeniesione na Wawel, co stało się pretekstem manifestacji politycznej.

Stanisław Lem

Upamiętnienia

Nazwiskiem pisarza została nazwana planetoida 3836 Lem, pierwszy polski sztuczny satelita Lem, a także ulica w Krakowie^[25][26][27] oraz Wieliczce^[28]. Śmierci Lema piosenkę pt. "Lema pamięci kosmiczny pogrzeb" (z albumu Matematyk) poświęcił zespół Homo Twist

Śmierć

Lem pod koniec życia podupadł na zdrowiu. Chorował na cukrzycę, mdlał, zdarzały mu się krwotoki po przedawkowaniu leków. Kilka razy był hospitalizowany, często w stanie agonalnym wymagającym natychmiastowej reanimacji^[22]. Zmarł 27 marca 2006 w szpitalu klinicznym Collegium Medicum UJ w Krakowie, mając 84 lata. Zgodnie z jego ostatnią wolą urna z prochami została złożona 4 kwietnia 2006 na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Towarzyszyła temu katolicka ceremonia pogrzebowa, przeprowadzona na żądanie rodziny^[23][24

Powrót do kraju

Lem wzbraniał się przed powrotem do kraju, nawet gdy sytuacja polityczna się poprawiła. Jednak jednocześnie narzekał na Wiedeń i mieszkańców Austrii. W rezultacie Lemowie powrócili do kraju w 1988^[20] i zamieszkali w ukończonym w tym czasie (budowę nadzorowała siostra żony Lema i jej syn z żoną) nowym domu na Klinach

Wyjazd za granicę

Gdy w 1981 wprowadzono w Polsce stan wojenny, Lem chciał natychmiast wyjechać z kraju, jednak z powodu zamknięcia granic nie było to możliwe. Dopiero w 1982 Lem dostał paszport w związku z przyznaniem mu rocznego stypendium Wissenschaftskolleg zu Berlin w Berlinie Zachodnim, dokąd wyjechał w tym samym roku. Nie mogąc sprowadzić do siebie rodziny i będąc tym samym wciąż ograniczonym m.in. w swobodzie wypowiedzi pisarskiej (za krytyczne wypowiedzi pod adresem systemu politycznego czy sytuacji w kraju mógł zostać pozbawiony prawa powrotu, albo rodzina wyjazdu), powrócił do kraju. Kolejna okazja do wyjazdu nadarzyła się już po stanie wojennym, w 1983, na zaproszenie austriackiego związku pisarzy z Wiednia. Cała rodzina Lemów otrzymała paszporty i wyjechała z kraju. Przez kilka miesięcy mieszkali w Berlinie Zachodnim, gdzie starali się o wizy austriackie, a następnie przenieśli się do Wiednia^[18]. W Wiedniu Lemowie zamieszkali w kamienicy, w czwartej dzielnicy^[18], by po kilku latach przenieść się do domku w dzielnicy Hietzing przy ulicy Geneegasse^[19].

Życie w PRL

W domu tym rodzina Lemów mieszkała do końca lat 70., gdy liczba nagromadzonych książek, czasopism, magazynów i innych papierów Lema, skłoniła ich do przeprowadzki. W 1978 Lemowie zaczęli budowę nowego, większego domu, oddalonego od starego zaledwie o kilka numerów wzdłuż ulicy Narwik w Klinach. Dom posiadał obszerny gabinet i inne udogodnienia dla pracy pisarskiej Lema, gdyż udało się ją zakwalifikować jako pracę "chałupniczą" i dzięki temu uzyskać pozwolenie na dodatkowy metraż

Pierwsza praca i założenie rodziny

W latach 1947-1950 pracował jako młodszy asystent w Konwersatorium Naukoznawczym prowadzonym przez doktora Mieczysława Choynowskiego. W 1953 ożenił się z Barbarą Leśniak, studentką medycyny (później lekarz radiolog^[14]), którą poznał w 1949 lub 1950, a w 1968 urodził się jego syn - Tomasz^[15]. Lem wraz z rodziną mieszkał początkowo przy ulicy Bonerowskiej w Krakowie, razem z rodziną znajomej ze Lwowa. Po śmierci teścia Lema, zaistniała konieczność sprowadzenia jego żyjącej samotnie żony z Bytomia do Krakowa. By umożliwić jej legalny pobyt w mieście (meldunek), Lemowie zapisali się do spółdzielni mieszkaniowej i w rezultacie przeprowadzili się w 1958 do jednorodzinnego domu w Klinach Borkowskich, części Krakowa w tych czasach dopiero rozbudowywanej. Sam Lem długo oponował przeciw przeprowadzce i zdecydował się na nią dopiero, gdy za honoraria autorskie kupił swój pierwszy samochód - P-70, by móc dojeżdżać do oddalonego o kilkanaście kilometrów centrum miasta^[16].

Przeprowadzka do Krakowa i wznowienie studiów

W 1946 wraz z całą rodziną wyjechał do Krakowa (w przeciwnym wypadku musiałby przyjąć obywatelstwo radzieckie), gdzie podjął przerwane studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim^[13]. Lem nigdy nie złożył końcowych egzaminów i nie otrzymał dyplomu, żeby uniknąć wcielenia do wojska^[14].

II wojna światowa i rozpoczęcie studiów

Po wybuchu II wojny światowej, w zaanektowanym przez Związek Radziecki Lwowie rozpoczął studia medyczne na Lwowskim Uniwersytecie Medycznym (przemianowanym wówczas na Instytut Medyczny), by uniknąć poboru do Armii Czerwonej. Wcześniej próbował dostać się na Politechnikę Lwowską, jednak mimo zdanego egzaminu nie został przyjęty na studia ze względu na powiązania ze średnią burżuazją^[5]. Naukę przerwała inwazja Niemiec na ZSRR. Podczas tej okupacji, kiedy zamknięto wszystkie lwowskie uczelnie, wykorzystując fałszywe dokumenty (dzięki którym jego rodzina uniknęła osadzenia w getcie^[5]), Lem pracował w niemieckiej firmie Rohstofferfassung, która zajmowała się odzyskiem metali (np. ze zniszczonego sprzętu wojskowego). Wykorzystując swą pozycję, współpracował z ruchem oporu, przekazując mu wykradzioną podczas pozyskiwania złomu amunicję i materiały wybuchowe. W 1944, po ponownym wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej kontynuował studia.

Dzieciństwo i młodość

Stanisław Lem był jedynakiem. Urodził się 12 września 1921 roku w rodzinnym mieszkaniu przy ulicy Brajerowskiej 4^[5]. Jego ciotecznym bratem był Marian Hemar (matka Hemara to siostra ojca Lema)^[7]. Istnieją także opinie, że Lem był kuzynem lwowskiego matematyka Stanisława Ulama, członka projektu Manhattan, jednak sam Lem nazywa go wyłącznie "znajomym"^[8]. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie, w zamożnym (rodzina Lemów była właścicielem dwóch lwowskich kamienic^[9]) otoczeniu rodzinnego domu. Mając rodziców z korzeniami żydowskimi został wychowany jako katolik, a ze względów moralnych deklarował, że jest ateistą^[10], choć według innych źródeł jego światopogląd postrzegany był jako agnostycyzm^[11][12].
Był uczniem II Gimnazjum im. Karola Szajnochy.

Rodzice

Stanisław Lem (ur. 12 września 1921 we Lwowie, zm. 27 marca 2006 w Krakowie) – polski pisarz, filozof, futurolog, eseista i satyryk.
Jest najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem^[1], a w pewnym okresie był najbardziej poczytnym nieanglojęzycznym pisarzem SF^[2]. Jego książki zostały przetłumaczone na 41 języków i osiągnęły łączny nakład ponad 30 mln egzemplarzy^[3]. Wpływ Lema na światową literaturę SF krytycy przyrównują do oddziaływania takich jej klasyków, jak H. G. Wells czy Olaf Stapledon^[4].
Główna część jego dorobku pisarskiego obejmuje dzieła z dziedziny filozofii i futurologii, poświęcone w szczególności rozważaniom na temat technologii, natury inteligencji, trudnościom w przekazywaniu informacji i we wzajemnym zrozumieniu się istot inteligentnych, ograniczeniom gatunku ludzkiego oraz miejscu człowieka we Wszechświecie. Spora część tych rozważań jest zawarta w treści jego książek naukowo-fantastycznych, co czyni je trudniejszymi w odbiorze. Jednocześnie innym czytelnikom taki sposób przekazania myśli filozoficznych ułatwia ich zrozumienie, m.in. przez pominięcie problemów dyskursu akademickiego. Z tego powodu w świecie literatury Lem bywał niedoceniany jako filozof i jest kojarzony głównie jako autor z dziedziny fantastyki naukowej

Stanisław Lem

Stanisław Lem (ur. 12 września 1921 we Lwowie, zm. 27 marca 2006 w Krakowie) – polski pisarz, filozof, futurolog, eseista i satyryk.
Jest najczęściej tłumaczonym polskim pisarzem^[1], a w pewnym okresie był najbardziej poczytnym nieanglojęzycznym pisarzem SF^[2]. Jego książki zostały przetłumaczone na 41 języków i osiągnęły łączny nakład ponad 30 mln egzemplarzy^[3]. Wpływ Lema na światową literaturę SF krytycy przyrównują do oddziaływania takich jej klasyków, jak H. G. Wells czy Olaf Stapledon^[4].
Główna część jego dorobku pisarskiego obejmuje dzieła z dziedziny filozofii i futurologii, poświęcone w szczególności rozważaniom na temat technologii, natury inteligencji, trudnościom w przekazywaniu informacji i we wzajemnym zrozumieniu się istot inteligentnych, ograniczeniom gatunku ludzkiego oraz miejscu człowieka we Wszechświecie. Spora część tych rozważań jest zawarta w treści jego książek naukowo-fantastycznych, co czyni je trudniejszymi w odbiorze. Jednocześnie innym czytelnikom taki sposób przekazania myśli filozoficznych ułatwia ich zrozumienie, m.in. przez pominięcie problemów dyskursu akademickiego. Z tego powodu w świecie literatury Lem bywał niedoceniany jako filozof i jest kojarzony głównie jako autor z dziedziny fantastyki naukowej

Wisława Szymborska

2009r.

Literatura

Literatura to wszystkie "sensowne twory słowne" (jak to ujęła Stefania Skwarczyńska), czyli dzieła artystyczne, tj. literatura piękna, oraz teksty użytkowe, tj. literatura stosowana, zachowane w formie pisanej lub w przekazie ustnym.
Literaturę piękną dzieli się zwykle na trzy rodzaje literackie według tradycji, uzupełnianej później, Poetyki Arystotelesa: epikę (zarówno w poezji, jak i w prozie), lirykę i dramat. Do gatunków epickich zaliczamy: opowiadanie, nowelę, bajkę, powieść, legendę, baśń. Do gatunków lirycznych zaliczamy: satyrę, hymn, odę, pieśń, sonet, fraszkę, elegię, tren. Do gatunków dramatycznych zaliczamy: tragedię, komedię, dramat właściwy.
Stosuje się też podział na epoki (jak barok, renesans, romantyzm) i style literackie, co nie zawsze się sprawdza w przypadku literatury niezachodniej.

Szymborska w piosenkach

• 1995: Grzegorz Turnau: To tu, to tam (tekst utworu Atlantyda).
• 2010: 4-płytowy album Wisława Szymborska, wyd. Agora SA (na dwóch płytach Szymborska czyta swoje wiersze, na trzeciej dziewięciu wykonawców śpiewa dziesięć piosenek z tekstami Szymborskiej, na czwartej – DVD – znajduje się film dokumentalny Chwilami życie bywa znośne. Przewrotny portret Wisławy Szymborskiej Katarzyny Kolendy-Zaleskiej).

Publikacje o Szymborskiej

• Stanisław Balbus, Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996, 1997, ISBN 83-08-02672-9.
• Małgorzata Baranowska, Tak lekko było nic o tym nie wiedzieć... Szymborska i świat, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996.
• Urszula Biełous, Szymborska (publikacja w jęz. francuskim; tłum. Barbara Grzegorzewska), Agencja Autorska, 1974.
• Anna Bikont, Joanna Szczęsna, Wisławy Szymborskiej pamiątkowe rupiecie, przyjaciele i sny, Prószyński i S-ka, 1997 [2 wydania], ISBN 83-7180-095-9, ISBN 83-7180-095-9; wydanie 3 zmienione i uzupełnione 2003, ISBN 83-7337-571-6; wydanie holenderskie pt. Wislawa Szymborska. Prullaria, dromen en vrienden, De Geus, 2007, ISBN 9044509670).
• Wojciech Ligęza, O poezji Wisławy Szymborskiej. Świat w stanie korekty, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002, ISBN 83-08-03191-9.
• Ryszard Matuszewski, Wisławy Szymborskiej dary przyjaźni i dowcipu, Oficyna Wydawnicza "AURIGA" 2008, ISBN ISBN 978-83-922635-8-6.
• Tadeusz Nyczek, 22 x Szymborska, Wydawnictwo a5, 1997, ISBN 83-85568-34-4; wydanie rozszerzone pt. Tyle naraz świata. 27 x Szymborska: Wydawnictwo a5, 2005, ISBN 83-85568-77-8.
• Anna Bikont, Joanna Szczęsna, Wisława Szymborska (książka towarzysząca albumowi Wisława Szymborska, wyd. Agora SA, 2010).

Zbiory poezji

101 wierszy, 1966.

Wiersze wybrane, 1967.

Poezje wybrane, 1967.

Poezje: Poems (edycja dwujęzyczna polsko-angielska), 1989.

Widok z ziarnkiem piasku, 1996.

Sto wierszy – sto pociech, 1997.

Rymowanki dla dużych dzieci, 2003.

Miłość szczęśliwa i inne wiersze, 2007

Tomy wierszy

• Dlatego żyjemy, 1952, 1954 (2. wyd.)
• Pytania zadawane sobie, 1954.
• Wołanie do Yeti, 1957.
• Sól, 1962.
• Sto pociech, 1967.
• Wszelki wypadek, 1972.
• Wielka liczba, 1976.
• Ludzie na moście, 1986.
• Koniec i początek, 1993.
• Chwila, 2002.
• Dwukropek, 2005 (Nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, kwiecień 2006; Nominacja do Nagrody Literackiej Nike, 2006)
• Tutaj, 2009.

ważniejsze nagrody i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Nagroda Kościelskich (1990)
• Nagroda Goethego (1991)
• Nagroda Herdera (1995)
• Nagroda Nobla w dziedzinie literatury (1996). Komitet Noblowski w uzasadnieniu przyznania poetce nagrody napisał: "za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości".
• tytuł Człowiek Roku tygodnika Wprost (1996)
• Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa^[9]
• Dziecięca Nagroda SERCA za pomoc dla świdnickich dzieci. Za pośrednictwem Jacka Kuronia i jego Fundacji "Pomoc Społeczna SOS" przekazała część Nagrody Nobla na zakup okien do budowanego w Świdnicy Europejskiego Centrum Przyjaźni Dziecięcej.
• Order Orła Białego (2011)^[10]

krytyka noblistki

Najważniejszym zarzutem stawianym noblistce jest jej postawa w czasach PRL-u. W lutym 1953 Szymborska wraz innymi 52 osobistościami świata kultury podpisała tzw. Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego. Podpisanie rezolucji było na rękę władzy komunistycznej, która w pokazowym procesie księży kurii krakowskiej, oskarżonych o działalność na rzecz Stanów Zjednoczonych, chciała zademonstrować swą siłę wobec niezależnych struktur Kościoła katolickiego w Polsce. Manifest literatów miał zachęcić władzę do przyspieszenia wykonania wyroków śmierci na księżach krakowskich, stąd zarzut, iż poetka ma krew na piórze^[2][4][5][6]. Szymborska tworzyła utwory popierające leninizm i stalinizm^[7]. Np. w jednym z wierszy z tomiku "Dlatego żyjemy" Lenin został przez nią nazwany "nowego człowieczeństwa Adamem"^[8].

Twórczość literacka

Pierwsze wiersze opublikowała w krakowskim "Dzienniku Polskim", następnie w "Walce" i "Pokoleniu". W tych czasach Szymborska była związana ze środowiskiem akceptującym socjalistyczną rzeczywistość. W latach 1947-1948 była sekretarzem dwutygodnika oświatowego "Świetlica Krakowska" i – między innymi – zajmowała się ilustracjami do książek.
W 1949 roku pierwszy tomik wierszy Szymborskiej Wiersze (wg innych źródeł Szycie sztandarów) nie został dopuszczony do druku, gdyż "nie spełniał wymagań socjalistycznych". Debiutem książkowym został wydany w roku 1952 tomik wierszy Dlatego żyjemy. Szymborska została przyjęta do Związku Literatów Polskich. Jest także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W latach 1953-1981 była członkiem redakcji "Życia Literackiego", gdzie od 1968 roku prowadziła stałą rubrykę "Lektury nadobowiązkowe", które zostały później opublikowane także w formie książkowej. W latach 1981-1983 wchodziła w skład zespołu redakcyjnego krakowskiego miesięcznika "Pismo" .
Szymborska jest nierozerwalnie związana z Krakowem i wielokrotnie podkreślała swoje przywiązanie do tego miasta.
Orędownikiem poezji Szymborskiej w Niemczech jest Karl Dedecius, tłumacz literatury polskiej.
W twórczości Wisławy Szymborskiej ważne miejsce zajmują także limeryki, z tego względu zasiada ona w Loży Limeryków, której prezesem jest jej sekretarz Michał Rusinek. Wisława Szymborska uznawana jest również za twórczynię i propagatorkę takich żartobliwych gatunków literackich, jak lepieje, moskaliki, odwódki i altruiki